Αγχίαλος, παράλια Μαύρης Θάλασσας, αρχαία αποικία των Ελλήνων. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων άνθησε ο Ελληνισμός μέχρι να έρθουν οι μέρες της καταστροφής (πυρπολήθηκε το 1906 από τους Βούλγαρους) και του ξεριζωμού.
Αγχίαλος, ένα χωριό έξω από τη Θεσσαλονίκη, τόπος εγκατάστασης των προσφύγων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Γράφει ο Χρήστος Νάσκας
Το ιστορικό νήμα που ενώνει τις δυο πατρίδες δεμένο σφιχτά με μνήμες, παράδοση, ήθη και έθιμα. Και με επίσκεψη στις πατρογονικές εστίες, στην Αγχίαλο των παραλίων της Μαύρης Θάλασσας.
Πολιτιστικός Σύλλογος Αγχιάλου Θεσσαλονίκης. Ο φορέας και κυρίως οι άνθρωποί του που προσπαθούν να διατηρήσουν την αγάπη και τη νοσταλγία για το χθες με το παρόν.
Ο κύριος Φώτης Παπαδόπουλος είναι ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης, ένας νέος και δραστήριος άνθρωπος που προσπαθεί συνεχώς να αναβαθμίζει και να βελτιώνει τις δράσεις του συλλόγου.
Μίλησε στο «Εμείς για τον τόπο μας» για τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγχιάλου και όλα αυτά που έχει καταφέρει να αναδείξει, με τα υπόλοιπα μέλη του συλλόγου, αλλά και τους κατοίκους του χωριού.
Μας μίλησε επίσης και για αυτά που είναι γραμμένα στο…σημειωματάριο του για το μέλλον και αυτά που θέλει να κάνει ο σύλλογος.
Φυσικά και δεν ξεχάσαμε και τη Γιορτή Κρασιού της Αγχιάλου. Πώς μπορείς να το κάνεις όταν σε κάθε γιορτή συναντάς την τέχνη και το μεράκι οινοπαραγωγών, τα αρώματα των κρασιών και την αποδοχή του κόσμου;
Ελάτε, πάμε μια βόλτα στην Αγχίαλο Θεσσαλονίκης με το «Εμείς για τον τόπο μας» και τη βοήθεια του κυριου Φώτη Παπαδόπουλου, προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου.
-Ας αρχίσουμε τη συζήτηση με το ιστορικό του συλλόγου
«Ο σύλλογος ιδρύθηκε το 1982. Τότε ήθελε μια ομάδα νέων να αναδείξει τα έθιμα του τόπου. Ήταν η περίοδος που είχαμε άνθηση όλων των συλλόγων και των σωματείων. Αυτή η ομάδα νέων ήθελε να βοηθήσει και στη γιορτή κρασιού, μια γιορτή που είναι από το 1955.
Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια ζωής του συλλόγου έχουμε σκαπανεβάσματα, έχουμε τις καλές και τις κακές στιγμές μας.
Τα τελευταία 10-12 χρόνια ο σύλλογος έχει μια συνεχή λειτουργία με τις όποιες διοικήσεις, αλλά έχουμε και μια σταθερή λειτουργία και πιστεύω ότι την τελευταία δεκαετία έχει παραχθεί πάρα πολύ έργο.
Το ερώτημα και ο προβληματισμός που είχαμε πάντα στους συλλόγους ήταν το τι θέλουμε να κάνουμε. Έχουμε συλλόγους που είναι χορευτικοί κατά βάση, έχουμε συλλόγους που είναι με ταξίδια, έχουμε και συλλόγους με κατασκευές, οπότε θέλαμε να δούμε τι μίγμα συλλόγου ταιριάζει στο δικό μας το χωριό.
Η Αγχίαλος είναι ένα χωριό 700 κατοίκων, με μόνιμους κάτοικους 550-600 οι οποίοι κατά βάση έχουν την αμπελουργία ως απασχόληση και κατ΄ επέκταση τη μεταποίηση, την οινοποίηση και τα λοιπά.
Και αυτοί που δεν είναι οινοποιούν έχουν αμπέλια, όλες οι οικογένειες έχουν αμπέλια. Οπότε εμείς θέλαμε να αναδείξουμε το οινοτουριστικό κομμάτι της αμπελουργίας στην Αγχίαλο, γιατί θεωρούμε ότι είναι η ταυτότητά της.
Θέλαμε να βάλουμε δράσεις ώστε το χωριό να μπορεί να δραστηριοποιείται μέσα στο χωριό, να μην αναγκάζετε να φύγει κάποιος εκτός. Κάνουμε δράσεις για να αναδείξουμε τα τοπικά προϊόντα και την τοπική ιστορία. Αυτό δημιουργεί και ένα brand name ακόμη και για τον παραγωγό».
Όπως λέει στο «Εμείς για τον τόπο μας» ο κύριος Φώτης Παπαδόπουλος, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αγχιάλου Θεσσαλονίκης έχει: «Ο σύλλογος έχει τμήματα παραδοσιακού χορού, έχει τμήματα γυμναστικής, ζωγραφικής και ρυθμικής γυμναστικής για τα παιδάκια.
Σίγουρα το χορευτικό είναι πιο πάνω από όλα γιατί είναι το τμήμα που μπορεί να σε εκπροσωπήσει κάπου. Κάνουμε χορούς από όλη την Ελλάδα στο παραδοσιακό κομμάτι, αλλά έχουμε μια κατεύθυνση προς τη Θράκη γιατί είμαστε και εμείς Θρακιώτες. Προσπαθούμε να εμπλουτίζουμε το βεστιάριο μας, πιστεύω ότι έχουμε ένα από τα καλύτερα στον Δήμο Χαλκηδόνος. Το εμπλουτίζουμε συνέχεια με αυθεντικά κομμάτια και με γνήσια αντίγραφα».
Πώς βρέθηκαν στην κατοχή του συλλόγου οι παραδοσιακές φορεσιές ρωτήσαμε τον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης
«Κάποια κομμάτια είναι αυθεντικά, τα οποία τα βρίσκουμε είτε από οικογένειες που ήθελαν να τα δωρίσουν, από πρόσφυγες, είτε από οικογένειες που ήταν εκτός χωριού και έχουν καταγωγή από τη Θράκη.
Και μετά είναι τα γνήσια αντίγραφα που κάθε κατασκευαστής ειδικεύεται σε μια περιοχή. Μην ξεχνάμε πως οι φορεσιές είναι η περιουσία του κάθε συλλόγου. Εμείς έχουμε φορεσιές από το 1900 και το 1940-50» μας απάντησε ο κύριος Φώτης Παπαδόπουλος.
Δεν είναι όλα…εύκολα για έναν σύλλογο, υπάρχουν και οι δυσκολίες. Ποιες είναι αυτές; Όπως λέει στο «Εμείς για τον τόπο μας» ο κύριος Παπαδόπουλος: «Πάρα πολλές. Για εμένα βάζω ως πρώτη δυσκολία το νομικό καθεστώς που αλλάζει πλέον στους συλλόγους, που μετατρέπονται σε μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις και αυτό το πράγμα μας δυσκολεύει πάρα πολύ.
Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στους συλλόγους, όλα τα άλλα λύνονται.
Το πανηγύρι, η γιορτή και το γλέντι είναι συνυφασμένα με τον Έλληνα από την αρχαιότητα ακόμη.
Ο Έλληνας είναι συνυφασμένος με το γλέντι, γιόρταζε ο άγιος της εκκλησίας τους και έκαναν κάποια εκδήλωση. Αυτό το πράγμα αν πας να το κόψεις, είναι σαν να καταστρέφεις την ελληνική κουλτούρα για εμένα.
Το 1970-80 είχαν αναλάβει οι σύλλογοι αυτή τη διαδικασία, παλιότερα οι ενορίες, αλλά σήμερα οι σύλλογοι έχουν δυσκολίες σε ότι αφορά το νομικό κομμάτι πάντα.
Ότι κάναμε στον σύλλογο, το κάναμε μόνοι μας. Πιστεύω πως μέσα στην οικονομική κρίση που ζήσαμε πριν χρόνια φάνηκε ποιος ήταν καλός και ποιος όχι».
Υπάρχει ενδιαφέρον από τον κόσμο για συμμετοχή στις δράσεις του συλλόγου; Και κυρίως από τα νέα παιδιά;
«Η παράδοση έχει γίνει επίκαιρη» μας λέει ο κύριος Φώτης Παπαδόπουλος και συνεχίζει: «Αν εγώ που ασχολούμαι από μικρό παιδί με την παράδοση έβγαινα πριν από δέκα χρόνια και έλεγα μου αρέσει αυτό το παραδοσιακό τραγούδι, μπορεί να με κορόιδευαν οι υπόλοιποι που δεν ασχολούνταν.
Τώρα έχει γυρίσει όλος ο κόσμος και έχει αρχίσει να ακούει παραδοσιακά, η στροφή των νέων στην παράδοση είναι πολύ μεγάλη. Στο χωριό, οι κάτοικοι και η νεολαία, αγαπούν τον σύλλογο, βοηθούν όπου μπορούν. Στο 11ο Πανελλήνιο Αντάμωμα Βορειοθρακιωτών που διοργανώσαμε, οι εθελοντές ήταν όλοι από το χωριό.
Είχαμε 60-70 εθελοντές από το χωριό, που αναλογικά με τον πληθυσμό της Αγχιάλου είναι πολύ σημαντικό ποσοστό».
Ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης ερωτηθείς αν φοβάται για το μέλλον των συλλόγων εξέφρασε την αισιοδοξία του λέγοντας: «Οι σύλλογοι είναι όπως θα τους τρέξεις. Έχει να κάνει με το πόσο κοινωνικοί είναι, πόσο μπορούν να φέρουν κόσμο. Πιστεύω πως οι σύλλογοι έχουν πολύ μεγάλο μέλλον, είναι πολύ σημαντικό ότι επιβίωσαν μετά τον κορωνοϊό. Οι σύλλογοι και η παράδοση είναι αυτά που θα κρατήσουν.
Το πρόβλημα θα είναι αν θα μπορέσει να λειτουργήσει ένας σύλλογος λόγω των περιορισμών που θέτει το κράτος».
Υπάρχουν όμως και οι στιγμές που έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη του προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης.
Όπως λέει στο «Εμείς για τον τόπο μας»: «Έχουμε πολλές ωραίες στιγμές μέσα στον σύλλογο. Μια ιδιαίτερη στιγμή ήταν όταν διοργανώσαμε το ταξίδι στη Βουλγαρία και πήγαμε στην Αγχίαλο όπου συναντηθήκαμε με τους εκεί Έλληνες Υπάρχει έντονο το ελληνικό στοιχείο.
Όλοι έχουν συγγενείς εδώ και μας ρωτούσαν αν ζει ένας συγγενής τους, αν το ξέρεις αυτόν. Είχαμε φτάσει γύρω στις επτά το πρωί και η πόλη κοιμόταν ακόμη. Οπότε, κατά τις οκτώ που άρχισε να βγαίνει ο κόσμος έξω και είδε ότι ένα γκρουπ από την Αγχίαλο Θεσσαλονίκης πήγε εκεί άρχισαν οι κάτοικοι να μαζεύονται γύρω μας και να μας ρωτάνε. Ή το ότι περπατούσα μέσα στα στενά της πόλης και άκουγα ελληνικά, οι παρέες που κάθονταν στα πεζοδρόμια. Και όχι ελληνικά τα σύγχρονα, αλλά τα ελληνικά που μιλάει ο παππούς μου.
Την ντοπιολαλιά την Αγχιαλιώτικη που υπάρχει, ήταν καταπληκτικό συναίσθημα αυτό, στο λέω τώρα και τσουτσουριάζω. Πήγαμε σε όλα τα παράλια, Σωζόπολη, Μεσήμβρια, Αγχίαλο. Τα παράλια τα ξεχνάμε πολλές φορές, για αυτό και το αντάμωμα ήταν αφιερωμένο στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας.
Τα παράλια έχουν έναν Ελληνισμό που είναι από τον 6ο-7ο π.χ., ήταν πόλεις-κράτη που λειτουργούσαν σαν αποικίες. Σκέψου, όταν μένεις σε μια πόλη η κουλτούρα σε ακολουθεί. Η Αγχίαλος είχε αστικοποιηθεί από το 1850 και οι πόλεις εκεί είχαν επαφή με Ρωσία, Αυστροουγγαρία και Κωνσταντινούπολη.
Ήταν θαλάσσιοι οι δρόμοι που ένωναν όλες αυτές τις κουλτούρες. Οι Αγχιαλιώτες χόρευαν βαλς, είχαν γαλλικές ορολογίες, έκαναν βεγγέρα. Δεν θα χόρευαν ζωναράδικο που είναι ταυτισμένος με τη Θράκη».
Από τις πλέον εμβληματικές δράσεις του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης η γιορτή κρασιού.
67 χρόνια κρατάνε τα αρώματα, η τέχνη των αμπελουργών και η αγάπη του κόσμου για τη γιορτή κρασιού που φιλοξενεί η Αγχίαλος. Σημείο αναφοράς, χωρίς υπερβολή…
«Η γιορτή κρασιού ξεκίνησε το 1955 από την Περιηγητική Λέσχη στη Θεσσαλονίκη» ξεδιπλώνει το κουβάρι της ιστορίας ο κύριος Παπαδόπουλος και συνεχίζει: «Η ομάδα αυτή ήθελε να φτιάξει έναν θεσμό που έχει σχέση με το κρασί και να είναι παράλληλα με τη διοργάνωση της ΔΕΘ.
Είχαν βρει ένα πάρκο στη Θεσσαλονίκη, που δεν τους βόλεψε και κάποιος τους πρότεινε την Αγχίαλο που είναι αμπελουργική περιοχή. Μετά, η κοινότητα Αγχιάλου αποφάσισε να το κάνει μόνη της, κοντά στο 1958.
Τότε, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αμπελουργοί δημιουργούσαν μια επιτροπή, έκαναν γευσιγνωσία και αν τους άρεσε το έφερναν στη γιορτή του κρασιού.
Η γιορτή του κρασιού είχε πολύ μεγάλη άνοδο την περίοδο 1970-80, ο χώρος ήταν ασφυκτικά γεμάτος. Αν άκουγε τότε ο κόσμος, π.χ. από τα Γιαννιτσά ότι θα έρθει ο Ξανθόπουλος να τραγουδήσει, θα πήγαινε με τα πόδια για να τον ακούσει. Είχε πολύ μεγάλη άνοδο η γιορτή του κρασιού λόγω και των ονομάτων που έρχονταν, όπως π.χ. ο Πασχάλης Τερζής, Ζωζώ Σαπουντζάκη, Λιζέτα Καλημέρη, Αντώνης Ρέμος. Έχουν έρθει πολλά ονόματα.
Στη γιορτή θέλουμε να αναδείξουμε το κρασί της Αγχιάλου και να αποκτήσει μια καλύτερη δυναμική αξία γιατί μας κάνει καλό αυτό. Σε όλους και σε όλα. Και πραγματικά είναι γευστικά τα κρασιά που υπάρχουν στη γιορτή. Αφουγκραστήκαμε τι θέλει η κοινωνία, βάλαμε τους παραγωγούς να δώσουν δωρεάν καλά κρασιά.
Το επικοινωνήσαμε πάρα πολύ εύκολα και κάναμε και εμείς στροφή προς την παράδοση, όπου θα έρθει ο άλλος να γλεντήσει, να χορέψει, να πιει καλό κρασί και να περάσει καλά με την παρέα του.
Τι έχουμε παρατηρήσει τα τελευταία χρόνια; Έχουμε αύξηση της νεολαίας, η γιορτή κρασιού έχει έναν μέσο όρο ηλικίας κάτω των 30 ετών. Οι παππούδες έκλαιγαν και μας έλεγαν: μας κάνατε να θυμηθούμε τις γιορτές όπως τις κάναμε τη δεκαετία του ΄80 και του ΄90. Για εμάς είναι δικαίωση, γιατί εκτός των νέων θέλουμε να ακούμε και τους παλιούς».
Κλείνοντας την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνομιλία μας με τον κύριο Φώτη Παπαδόπουλο μιλήσαμε και για τα μελλοντικά σχέδια του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου Θεσσαλονίκης. Ποια είναι αυτά;
«Θέλουμε η χρονιά που έρχεται να είναι χρονιά ανάδειξης της ιστορικότητας της Αγχιάλου και ανάδειξη των Θρακικών παραλίων της Μαύρης Θάλασσας. Οπότε μπαίνουμε στη διαδικασία ανατύπωσης κάποιων βιβλίων, γιατί για την Αγχίαλο υπάρχει πάρα πολύ υλικό σε βιβλία.
Ιανουάριο ή Φεβρουάριο ετοιμάζουμε την ανατύπωση του βιβλίου Η Αγχίαλος μέσα από τις φλόγες του Δράκου Μαυρομμάτη, έκδοση του 1930, το οποίο εμείς το κάνουμε μια σύγχρονη ανατύπωση ώστε να υπάρχει σε κάθε σπίτι. Θα κάνουμε και βιβλιοπαρουσιάσεις μέσα στη χρονιά» είναι η απάντηση του κυρίου Φώτη Παπαδόπουλου.
- Άκρως σημαντική είναι και η διοργάνωση σεμιναρίων παραδοσιακών χορών (φέτος διεξήχθη το 2ο) που πραγματοποιεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αγχιάλου Θεσσαλονίκης.
Συμμετέχουν περισσότερα από 70 άτομα από όλη την Ελλάδα, χοροδιδάσκαλοι και χορευτές, τρεις μέρες τον Μάϊο και μένουν σε ξενοδοχεία της περιοχής. Παράλληλα, έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου και να επισκεφθούν οινοποιεία και αν δοκιμάσουν κρασιά της Αγχιάλου.
Στο σεμινάριο συνεργάζονται εισηγητές από διάφορες περιοχές της χώρας μας, μοναδικός ο καθένας στο είδος του ενώ και οι μουσικοί που συμμετέχουν είναι μουσικοί από τον τόπο που διδάσκονται τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου Αγχιάλου.
Την περσινή χρονιά υπήρξε εισήγηση από την περιοχή της Τζιας από τον κύριο Γιάννη Σέρβο και τοπικούς μουσικούς της Τζιας ενώ εισήγηση υπήρξε για την περιοχή της Θεσσαλίας από μουσικούς της Θεσσαλίας.
